کیکاووس، عطاءاللّه شهاب‌پور
شاید هر بار بحث مطالعۀ تاریخ ایران می‌شود، دلتان می‌خواهد سلسله‌ها و حکومت‌های ایران را بشناسید و با شخصیت‌های سیاسی تأثیرگذار آشنا شوید. حتماً دوست دارید به تحلیلی دست پیدا کنید و بتوانید سیر حوادث را دنبال کنید و چرایی و چگونگی‌شان را درک کنید. اما شاید هر دفعه با تصورش، کوهی از کتاب‌های قطور به ذهنتان خطور می‌کند که اگر کسی بخواهد بخواند لازم است که عمری پایش بگذارد. پس چون کارهای مهمتری دارید ممکن است از خیرش بگذرید. اما اگر تا به حال چند بار پیش آمده که کتاب تاریخی مفصلی به دست گرفته‌اید و تمام نکرده‌اید و فقط توانسته‌اید کتاب‌هایی از جنس خواجۀ تاجدار را تا آخر بخوانید، به تاریخ علاقه‌مندید ولی در مواجهه با حجم ترسناک کتاب‌ها عقب نشسته‌اید و تاریخ در تاریکای ذهنتان به سکوت نشسته، خاموش و فراموش. اما اگر دوستی از راه رسید و از بختْ کتاب «ایرانیان؛ دوران باستان تا دورۀ معاصر» را به شما هدیه داد، کنارش نگذارید. کتاب ایرانیان فقط سیصدوپنجاه صفحه است. از دوران باستان تا دورۀ معاصر. بله، به همین وسعت و در چنین حجمی. شاید خیال کنید که کتابی که تمام تاریخ را چنین مختصر توضیح داده است، آش دهان‌سوزی نیست و نمی‌تواند برای کسی با دغدغۀ مطالعۀ تاریخ چیزی در چنته داشته باشد. نگاهی دوباره به روی جلد کتاب بیندازید. «همایون کاتوزیان» نویسندۀ «ایران، جامعۀ کوتاه‌مدت» ممکن است در عین اختصار، دیدی کلی به شما ارائه دهد.
ایران کهن در این کتاب چنان به‌تگ به ایران معاصر می‌رسد که خواننده احساس می‌کند بخش‌هایی از ذهنش دربارۀ تاریخ که قبلاً چنان وهمناک بوده، چراغانی شده است؛ بی هیچ فشار و خستگی و با لذتی مثل لذت قصه‌شنیدن. مثلاً در جایی از تاریخ معاصر به نام «عطاءاللّه شهاب‌پور» برمی‌خورید و در وصفش می‌خوانید: «از فعالان آریایی‌گرا و سامی‌ستیز دهۀ ۱۳۱۰بود که به یک مبلغ اسلامی تراز نو تبدیل شده بود.» و در ادامه دربارۀ انجمن او می‌خوانید و احیاناً از خطوطی مهم اما نانوشته سر درمی‌آورید. یا در تاریخ باستانش می‌خوانید: «کاوس ابداً فرمانروایی عادل نیست، اگرچه از آن رو که فرّ ایزدی که تنها عامل مشروعیت حکومت است به او داده شده، باید با عدالت حکم کند.»
این کتاب را حسین شهیدی با نثری روان به فارسی ترجمه کرده است.
