مدرنیسم در شعر معاصر آمریکایی

تی.اس.الیوت ¹در سال ۱۹۲۲ در مقاله‌ای می نویسد: «شاعر بودن در تمدن ما باید کار دشواری باشد.» سختی که او بدان باور داشت، واتابی از زمانه‌ی او بود: پیشرفت صنعتی سازی، چهره‌ی غرب را دگرگون کرده بود، اروپا هنوز از منگی جنگ جهانی اول در نیامده بود و نیز انقلاب بلشویکی، روسیه را شعله‌ور ساخته بود. متفکرانی مانند داروین، نیچه، مارکس، فروید و انیشتین درک عمومی را از تاریخ، اقتصاد، فلسفه، علوم، روانشناسی، فیزیک و حتی دین تغییر داده بودند. الیوت در همان مقاله ادامه می‌دهد:

تمدن ما تنوع و پیچیدگی کلانی را تجربه می‌کند و این تنوع و پیچیدگی ، طبعاً نتایج متنوع و پیچیده‌ای به بار می‌آورد.

زندگی مردمان طی اختراعاتی که شامل همه چیز می‌توانست باشد، از اتومبیل و هواپیما گرفته تا جاروبرقی و لامپ‌های رشته‌ای، از تصاویر متحرک و سینما گرفته تا رادیو، از سینه‌بند زنان تا زیپ لباس، دستخوش تغییرات بی‌سابقه‌ای شد. بسیاری از هنرمندان انگلیسی‌زبان، از جمله شاعران، اندیشیدند که برای درک و تأویل این دوره‌ی جدید، به رویکردی نو و ابتکاراتی در کارشان نیاز دارند: نتیجه‌ی این کار و رویکرد جدید، «مدرنیسم» نامیده شد که بزرگترین و مهم‌ترین جنبش اوایل قرن بیستم است.

منتقدین، اغلب برای توصیف شعر مدرن از اصطلاحاتی مانند دشوار، متنوع و پیچیده استفاده می‌کنند. «سرزمین هرز»² ، اثر الیوت، غالباً به‌عنوان برجسته‌ترین کار و نقطه‌ی اوج ادبیات مدرن شناخته می‌شود، تا حدی که «ویلیام کارلوس ویلیامز»³ بعدتر، انتشار آن در سال ۱۹۲۲ را بسان یک بمب هسته‌ای دانست که بر منظومه‌ی شعر انگلیسی فرو افتاده باشد. این شعر غامض و بلند، بسیاری از تکنیک‌های مرتبط با جنبش را هویدا می‌کند: استفاده از کلاژ و تقطیع، تک بیت آزاد، غیرشخصی‌سازی بدون درگیری احساسات ⁴ و شبکه‌ای متراکم از ارجاعات به فرهنگ بالا و پایین.

با این حال این نشانه‌ها و فضای آخرالزمانی شعر الیوت، مبین تمام‌عیار بازنمایی شعر مدرن نیست، چرا که در بسیاری جاها، «تنوع و پیچیدگی» آن موجب دشواری خوانش و بیان می‌شود.

یکی از معروف‌ترین ادعاهای مدرنیست‌ها این است که آن‌ها در آن چه تناقض دارد، مطالعه‌ی موردی می‌کنند. برای منتقدان بعدی، شعار «از نو بسازش»⁵ به طرحواره‌ی مختصر جنبش برای نیل به اهداف آن، به ویژه، به طور وسواس‌گونه‌ای در مورد نوآوری‌های هنری بدل شد. این جمله منتسب به «ازرا پاوند»⁶ است که برای خود مدرنیست‌ها هم چندان شناخته‌شده نبود و اتفاقاً به طور کنایه‌آمیزی، حرف تازه‌ای نبود و در واقع ترجمه‌ی یک عبارت کهن است که پاوند آن را در یکی از متن‌های کنفوسیوس یافته و زینت‌بخش وانِ حمامِ نخستین حاکم خاندان چانگ نیز بود!

نزد پاوند آن ضمیر «ش» در عبارت «از نو بسازش»، شاید بیش از آن که معطوف به شعر و ادبیات باشد، تاریخی است. اثر سترگ خود او با عنوان «کانتوس»⁷ (سرودها) نمونه‌ای از این ادعاست که در آن ضمن این‌که روایت‌های کلاسیک را بازگو می‌کند، درصدد آن است که اشکال قدیمی و نامألوف شعری، نظیر ابیات آهنگین را نیز احیا نماید. «ازرا پاوند» هم به عنوان یک ادیب فرهنگستانی و هم به عنوان یک شورشی پیشتاز در بسیاری از جهت‌گیری‌های خطیر مدرنیسم نقش داشت. او در دهه‌ی ۱۹۱۰ نظریه‌های خود را تحت نام «فوتوریسم»⁸ کارآزمایی می‌کرد و همراه با «هیلدا دولیتل»⁹ و «ایمی لوول» ¹⁰، ایماژیسم را بنیان گذاشت که به عنوان یک مکتب ادبی در آغاز مدرن‌ها، گام مهمی در توسعه‌ی «شعر آزاد» به‌شمار می‌رود.

دوستی پاوند با «ویلیام باتلر ییتس»¹¹ و الیوت، هر دوی آن‌ها را به سوی خیال‌اندیشی (ایماژیستی) سوق داد. تأثیر پاوند بر ده‌ها نویسنده‌ی معاصرش، بیش از هر شاعر دیگری است که به تبیین مدرنیسم در عصر او انجامید.

البته همه‌ی شاعران مدرن، شبیه پاوند یا الیوت نمی‌اندیشیدند. مثلاً «والاس استیونز»¹² که یکی از غول‌های روزگار خود بود، تحولات و تغییرات زمانه‌اش را در پرتو کم‌تر بدبینانه‌ای مشاهده می‌کرد. اشعار فلسفی فاخر او نشان داد که چگونه شعر می‌تواند ضمن بهره‌مندی از ساختار یک «روایت فوق‌العاده»، بسان تبلوری برای آیینی یک‌پارچه باشد. همین‌طور «هارت کرین»¹³ که اثر متنوع و مجلل‌اش با عنوان «پل»، در پاسخ و تقابل مستقیم با «سرزمین هرز» الیوت و در راستای نگاه گسترده و خوشبینانه‌ی «والت ویتمن»¹⁴ بود.

شاعران دیگری در همین دوران، مترصد گسستن قطعی‌تری از«سنت» بودند. مثلاً «ویلیام کارلوس ویلیامز» در پیشگفتار کتاب «کورا در جهنم»¹⁵ می‌نویسد:

هیچ چیز خوب نیست، مگراین‌که نو باشد.

در نظر او «جدید»، معادل ناموزونی و شکستن وزن مصراع‌ها، استفاده از زبان بومی و عامیانه ونیز شیوه‌ی بداهه‌سرایی بود و در واقع تا حدی مشتمل بر ابتکاراتی بود که به میانجی نوآوری‌های دیگر در هنرهای تجسمی مانند کوبیسم و «اشیاء به مثابه‌ی هنر»¹⁶ به هم‌افزایی می‌رسیدند.

شاعر دیگری که سنت‌گریزتر بود، «ماریان مور»¹⁷ است. او شعر «آمریکایی ساده که گربه‌ها و سگ‌ها می‌توانند بخوانندش!»¹⁸ (اثر ویلیام کارلوس ویلیامز) را با شمار زیادی نقل قول از افراد مختلف درهم آمیخت و سطور ناساز و تقطیع‌شده را با هجاهای بدل از تأکیدهای زبانی، به کار می‌برد.

برخی از شاعران، یکسره ردیف‌نویسی را کنار گذاشتند. «گرترود استاین»¹⁹ یکی از نخستین نوآوران مدرن بود که شعر منثور می‌سرود و مایل بود خواننده را بر صدای کلمات و برهم‌کنشی بافتار واژگان متمرکز کند. «ادوارد استلین کامینگز»²⁰ نیز چنین بود. او با غنیمت شمردن توان بالقوه‌ی «ماشین تحریر» از امکاناتی مانند فضای صفحه و پرانتزها و نوشتن نامه‌های شخصی، به شیوه‌ای کاملاً جدید و رادیکال بهره گرفت.

«مینا لوی»²¹ به تجربه‌ی جدیدی دست زد که «نویسه‌نگاری»²² بود، اما دریافت که این کار موجب در محاق ماندن در مقابل همتایان مذکرش می‌شود. مورد او موجب شد پرسش‌هایی آشکار شود، از جمله این که گفتمان جنبش مشتمل بر چه کسانی می‌تواند باشد. به عنوان نمونه، این‌که «رابرت فراست»²³ در شعرهایش از زبان‌های بومی یا تکنیک ایامبیک (وتد مقرون)²⁴ استفاده می‌کند می‌تواند قسمتی از جریان شعر مدرن باشد؟ همین‌طور در مورد «لنگستن هیوز»²⁵ یک محدودیت دیگر پیدا شد: آیا استفاده‌ی موسیقایی- به ویژه موسیقی بلوز- که او در عروض و قافیه‌ی شعری به‌کار می‌بست را می‌توان نوعی دستاورد مدرنیستی قلمداد کرد؟ یا (فقط) در چارچوب جریان «نوزایی هارلم»²⁶ قابل بررسی است؟ یا پرسش‌هایی از این دست که با شاعران (مدرن) خارج از چارچوب سنت انگلیسی-آمریکایی، مانند «سزار وایهو»²⁷ و «آنا آخماتوا»²⁸ چه باید کرد؟

در جنبش مدرنیسم، مانند هر جنبش فراگیر دیگر، تک تک هنرمندان در ورای سنت بخصوصی قرار می‌گیرند، کار هیچ‌کدام ازآن‌ها مقید به همه‌ی قواعد جنبش نیست و از سویی، حاصل و برآیند جنبش نمایانگر سبک یا گرایش شخصی آن‌ها نمی‌تواند باشد.

بی‌شک این پرسش‌های تعیین کننده و دشوار، میراث مدرنیسم است. وارثان بلافصل و فوری مدرنیست‌ها، «عینیت‌گرایان»²⁹ بودند. نوشته‌های متنوع آن‌ها موجب شد که کارهای مدرنیست‌های نسل اول که در اواخر دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ آغاز به کار کرده بودند، گسترده‌تر شود.

مقاله‌ی تاثیرگذار «چارلز اولسون»³⁰ در سال ۱۹۵۰، با عنوان «آیه‌های تصویری»³¹، در عمل موجب همگرایی «حلقه‌ی بلک مونتین»³² و موج نوزایی بعدی در سانفرانسیسکو با تجربیات کامینگز، پاوند و ویلیامز (مدرنیست‌های اولیه) شد. در عین حال، آن ها شعار «از نو بسازش» را با ابتکارهایی در شاعرانگی و متفاوت نشان دادن زمانه و فرهنگ‌شان بروز دادند.

می‌توان گفت که، تأثیرات شدید مدرنیسم در شعر آمریکایی با جریان‌های بعدی مخالف آن نیز قابل بررسی است، به ویژه با چرخشی که به سمت «شعر اعترافی»³³ در دوران پس از جنگ به وجود آمد نیز جریان مدرنیسم در شعر آمریکا را می توان سنجید.

این متن با عنوان «مقدمه‌ای برمدرنیسم، جنبش هنری شگفتی که شعر را برای همیشه تغییر داد» در «مجله‌ی شعر» منتشر شده است. این مجله، ژورنال اختصاصی «بنیاد شعر» در شیکاگو است. کلیه‌ی پانوشت‌ها از مترجم بوده و متن اصلی فاقد توضیحات جانبی است.

پانوشت