فرشته مولوی

تاریک‌خانه‌ی آدم   روزگاری بود که نمی‌شد مام میهن را به جان‌ودل دوست نداشت. همه اگر «وطنم وطنم» می‌خواندند یا نمی‌خواندند، این قدر بود که گمان بریدن و گریختن از زادبوم رویا یا سودا نمی‌شد و می‌شد که «مراد جهان» در سرزمین مادری در دسترس باشد. ایران مادری بود که فرزند خلفش دینش را به او ادا می‌کرد و فرزند ناخلفش هم به بلندپایگی و ارج و ارزش او دودل نمی‌شد. حالا، شاید از بد حادثه یا غفلت خودمان یا

نُتِ خارج ساز ناکوک   مُد شاید به تب می‌ماند. می‌آید، می‌رود، گاهی ردی از آن می‌ماند. مُد در زبان اما انگار مهمانی‌ست که می آید و کنگر می‌خورد و لنگر می‌اندازد. وقتی به قول بهار عرب به حرامی به «ما» زد، در کشاکش زورورزی میان زبان فاتحان و زبان شکست‌خوردگان، «عربی‌پرانی» در نوشتار فارسی و در میان خواص رسم روز شد تا راهیابی به دایره‌ی قدرت و اختیار را شدنی کند و فضلِ صاحب‌سخن را به رخ خواننده بکشد.

بهترین سرآغاز   فرهنگ معاصر پویا (مشهور به فرهنگ باطنی) سرآغازی خوش و شایسته برای کتاب ماه تهرانتو بود که به یمن حضور دکتر باطنی بهترین سرآغاز برای آن نیز شد. به گرامیداشت یاد استاد زبان‌شناس و فرهنگ‌نگار گرانقدری که به شرافت و شهامت اخلاقی نیز شهره بود، در پی چندخطی در باره‌ی کتاب ماه تهرانتو، بخشی از «حرفِ کتاب» نشست نقد و بررسی فرهنگ پویا را در اینجا می‌آورم. کتاب ماه تهرانتو ایده و پروژه و برنامه‌ای بود که

از کتاب‌ها و ترانه‌ها   درآمد «همهٔ خانواده‌های خوش‌بخت مثل هم می‌مانند، اما خانواده‌های بدبخت هر کدام یک جور بدبختی دارند.» این حرف تولستوی من را به این گمان می‌رساند که حکایت کتاب‌ها هم همین‌طوراست. داستان کتاب‌های خوش‌بخت تکراری‌ست: در وقتی خوش و در جایی خوب درمی‌أیند و پُردیده و پُرخواننده می‌شوند. کتاب‌هایی که بی‌گاه و بی‌جا درمی‌آیند اما گرچه در سرنوشت ندیده ونخوانده‌شدن به هم می‌مانند، هر کدام شرح مصیبتی خودویژه دارند. کتاب فارسی اگر به سد سانسور بخورد،

نادیده نمی‌گیریم   درآمد سه ماه پیش، در آستانه‌ی سال نوی میلادی، بر آن شدم تا حرف فروخورده‌ی سالیان دراز را سرانجام روی کاغذ سفید مجازی بیاورم. در سراشیب پیری و رنجوری و گیجیِ رسیدن به خط پایان، شاید، عجبی نباشد اگر واهمه‌های غریب گریبانگیر بشوند. از این دست واهمه‌ها یکی هم این است که: نکند زبان‌بسته و گره‌درگلو از دنیا بروم و نکند در دمِ رفتن در پیشگاه «داور درون» خود شرمنده باشم که دم از سانسورستیزی زدم اما

شش روز، شش یاد پیشدرآمد در پنج‌شنبه‌ی برفی ۱۷ اسفند ۱۳۵۷ و چندروز پس از آن با به خیابان آمدن خودبه‌خودی زنان برای نه گفتن به چماق «یا روسری یا توسری» جنبش زنان در ذهن منِ بیست‌وپنج‌ساله معنا و مفهومی روشن پیدا کرد. از آن به بعد بود که ارزش و اهمیت جنبش در نگاه و خیال من پررنگ شد. در همه‌ی این سال‌ها هر نمودی از خشونت نظام ولایی با زنان و هر نشانی از کنش یا واکنش اعتراضی

تاریخِ تونل‌وحشتی و تکلیف امید     کمی بیش از یک سال پیش، در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۹ و پس از آبان ۹۸، فرصتی پیش آمد تا در گفت‌وگویی در برنامه‌ی رمز پیروزی حرف از امید و ناامیدی بزنم. با این گمان که خواننده‌ی دلبسته به ایران از رفتن به سراغ آن برنامه پشیمان نخواهد شد، از تکرار آنچه آنجا گفتم می‌گذرم و می‌کوشم اینجا کمی از ناگفته‌ها را بگویم. کمی پیشتر‌ش، در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹، نوشته بودم: ما در تله نیفتاده‌ایم. در

گسسته یا پیوسته؟   تاریخ پساپنجاه‌وهفتیِ ما از میل به گسستن و اراده به بریدن سر برمی‌آورد. ما گذشته‌مان را پشت سر نگذاشتیم. ما را از هرچه بودیم و هرچه داشتیم کندند و پراکندند تا یا از آن‌ها یا از آنِ آن‌ها بشویم. برای نوشتن تاریخ امروز و فردایشان می‌بایستی تاریخ دیروز و پریروز ما را پاک می‌کردند. این خشت اول دیواری بود که تا امروز پیش روی ما بوده و قانون اول و آخرش هم جز سانسور نبوده —